Hamam Kültürü

”Hamam” denilince aklımıza ilk gelen; sıcak ve soğuk suyu bulunan, temizlik amacıyla kullanılan yapıttır.

Yapılan araştırmalar M.Ö I. Yüzyılda Hamama benzer yapıların Romalılara kadar uzandığını göstermektedir. Nihayetinde Vezüv yanardağının patlamasından yüz yıllar sonra Pompeii şehrinde yapılan kazı çalışmaları, Pompeii halkının temizlik zevk ve eğlence alanı olarak kullandıkları hamama benzer yapılar ortaya çıkartılmıştır.

Natır

Hamamlarda bayan müşteri kısımında çalışan ve bayan müşterileri yıkayan kadın görevlilere verilen isimdir.

Tellak

Hamamlarda erkek müşterileri yıkayan erkek görevlilere denilir.

Osmanlı kültüründe ilk sıralarda yer alan ‘’Hamam’’ günümüzde yabancı turistlerin en büyük ilgi odağı olmaktadır.

Osmanlı’da Hamam Kültürü

“Osmanlı Hamamları” en çok tanınan kültürel miraslarımızın başında yer alıyor. Osmanlı döneminde günlük yaşam içerisinde sosyalleşme aracı olarak adeta altın çağını yaşamış olan hamamlar günümzde gelin âdetleri ve belli kesimlerin eğlenceleri için kullanılmaktadır.

Günümüzde aktif kullanıma açık sayısı azalmakta olan hamamlar yüzyıllar boyunca Türk ve Osmanlı kültürünün en renkli öğelerinden biri olarak var oldu. Fatih Sultan Mehmet padişah olduğu dönemlerde halkın kullanması için 19 adet ‘çarşı hamamı’ yaptırmış. Evliya Çelebi ünlü ‘Seyahatname’sinde 17’nci yüzyılda İstanbul’da 168 adet çarşı hamamı olduğunu yazıyor. Ünlü Osmanlı mimarı, Mimar Sinan 20 adet konak ve çarşı hamamı yapmış. Bugün halen faal durumda ve yabancı turistlerin ilgili odağı olan Çemberlitaş Hamam ile Çinili Hamamı Mimar Sinan’ın eserleri arasında. Perşembe akşamları ve bayramlardan bir gün önce, arife gecesi hamama gitmek, damat hamamı, gelin hamamı ve kırk hamamı dünümüzden bugünümüze kadar uzanan hamam geleneklerinden.

Eski Konaklardaki Hamamlar

Konaklarda hane sahibiyle ailesine özel hamam vardır. Bu özel hamama diğer ev ahalisi giremez. Hamamın ön tarafında manzaraya bakan camekânlı oda yer alır. Onun berisinde soyunma giyinme, havluya sarmalanıp çıkıldığı vakit oturup bedeni dinlendirerek ter alıştırmak için sade tasarıma sahip soğukluk bulunur. Hamamda mermer banyo ve abdesthane bulunur. Duvarlarındaki ayna taşları çiçek kabartmalarıyla süslü bembeyaz mermerden, sıcak ve soğuk su için birer çift sarı musluğu vardır. Kubbe ve duvarlar kartonpiyer şeklinde elvan renk nakışlarla ve alçı kabartmalarla süslenmiştir.”

 

Devlet Adamları ve Çarşı Hamamları

Osmanlı döneminde hamama gitmek temizlikten öteye sosyal hayatında bir parçası olmuştur, konaklarında en az bir hamamı olan Osmanlı Devlet Adamları dahi çarşı hamamlarına giderlermiş. Çarşı hamamlarına gidecek olanlar kullanacakları takımı ya beraberlerinde götürürler ya da hamamın kendilerine vereceği hamam takımını kullanırlardı. Hamamda kullanacağı eşyasını hanesinden kendi getirenler de usule uygun olacak şekilde başları düz beyaz ipek işlemeli iki silecek, iki baş havlusu, iki ipekli peştamal ve hamam kesesinin de içerisinde olduğu siyah renkte atlas bohçayla hamama gönderirlerdi.